شورای عالی حساب ویژه ای برای علوم عقلی باز کند | نقش فلسفه در شبهه زدایی از شریعت

حجت الاسلام والمسلمین حسن معلّمی عضو هیأت علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم(ع) در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، ‌با اشاره به ایام بزرگداشت مرحوم علامه طباطبایی(ره) در ارتباط با نقش ایشان در احیاء و گسترش علوم عقلی خاطرنشان کرد: مرحوم علامه طباطبایی(ره) در زمان خودش فردی بود که به دنبال پرکردن نیازهای روز حوزه بود.

وی افزود: همانطوری که برخی از اساتید می فرمودند، ایشان گفته بودند من دیدم متصدی فقه و اصول در حوزه زیاد بود و دو بحث فلسفه و تفسیر رایج نیست و حتی فلسفه شاید مخالفت هایی هم داشت، از این رو ایشان بقیه عمر خود را برای تدریس فلسفه و تحقیق و نوشتن متون درسی فلسفه گذاشتند که همین مسأله فتح البابی برای برجسته کردن و اهتمام حوزه به فلسفه و علوم عقلی شد.

حجت الاسلام والمسلمین معلمی با بیان این که علامه طباطبایی(ره) شاگردان زیادی تربیت کرد که هریک اساتید بعدی در حوزه علوم عقلی نام گرفتند، خاطرنشان کرد: ایشان با نوشتن کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» و همین طور کتب درسی بدایه و نهایه گام بلندی را در راستای تقویت فلسفه برداشتند و در ادامه با تعلیقات بزرگان بر این کتاب ها این مسیر به صورت پررنگ تر ادامه پیدا کرد.

عضو هیأت علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم(ع) ادامه داد: ایشان در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم، فلسفه را کاربردی کرد که توانست در برابر شبهات کمونیست ها و ماتریالیست ها مورد استفاده قرار بگیرد و در ادامه شهید مطهری(ره) آن را به اوج رساند که فلسفه چه کابردی هایی در تحکیم مبانی دینی دارد.

وی در ادامه با اشاره به جایگاه فعلی حوزه در مباحث مربوط به علوم عقلی یادآور شد: این که امروز در حوزه در ارتباط با فلسفه چه خبر است؟ عنوان حقی است ولی صحبت از آن شاید زیاد مهم نباشد بلکه مهم این است که جایگاه فلسفه باید چگونه باشد؟ به عقیده من فلسفه در میزان اهمیت در حوزه جایگاه اول را دارد، چراکه اعتقادات مبنای دین است و بعد از آن اخلاق و احکام قرار می گیرد.

این استاد سطح عالی حوزه با بیان این که مبانی شریعت و احکام باید به صورت عقلی تبیین شود، گفت: فلسفه و علوم عقلی مهم است و اگر کسی از لفظ فلسفه ناراحت است از عبارت علم عقلی و استدلال عقلایی استفاده کند؛ شبهات معرفت شناسی و کلامی در این دوره بسیار زیاد شده و تا شما مبانی معقول را درست تنظیم نکنید نمی توانید از مبانی اعتقادی دین در مجامع علمی و دانشگاهی دفاع کنید.

وی تصریح کرد: کار معقول حتی نسبت به احکام نیز بسیار اهمیت دارد همچنان که شهید مطهری(ره) در دوره ای تلاش کرد که مبانی برخی مطالب از جمله حجاب را وجهه معقول بدهد که کاری بسیار ارزشمند بود، بنابراین تحکیم مبانی فکری و عقلی به عنوان پایگاه هایی محکم برای حراست از دین و دفاع از شریعت از نظر عقل از واجبت ترین واجبات است.

حجت الاسلام والمسلمین معلّمی با تأکید بر این که به لحاظ محتوایی قرآن کریم محتوای اول را دارد، خاطرنشان ساخت: بله قبول داریم که منبع معرّف خالص و ناب اول وحی است، ولی ما باید آن را به نظر منطقی و عقلی پایه چینی کنیم، به عبارت دیگر ابتدا باید از عقل برای اقناع دیگران استفاده کنیم، بنابراین نباید خلط شود که وقتی می گوییم فلسفه جایگاه اول را دارا است منظور کنار زدن قرآن باشد.

وی اضافه کرد: فلسفه مسیر اقناع و استدلال به نفع پایه های محکم دین است و بعد از اثبات آن اگر بخواهیم معرفت ناب را بگیریم بدون شک قرآن و روایات در رأس قرار دارد، اما امروز حوزه متأسفانه جایگاه خوب و اصلی را در بحث علوم عقلی و فلسفه ندارد تا جایی که برخی هنوز با دیده تردید و شک به آن نگاه می کنند.

عضو هیأت علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان این که فلسفه هم مثل علوم دیگر قابل نقد است، خاطرنشان ساخت: قابل نقد بودن فلسفه به معنای کنار زدن آن به صورت کلی نیست، به همین به کسانی که با فلسفه مخالف می کنند می گوییم بدون شک دغدغه شما دینی و الهی است و اگر شما وارد فلسفه نشوید دیگران به غیر صحیح انجام می دهند، بنابراین فلسفه باید در متن حوزه به صورت درست و دقیق در ریل واقعی به عنوان پایگاهی برای اعتقادات دینی قرار بگیرد.

وی تصریح کرد: ما بر این عقیده نیستیم که کلام ابن سینا و ملاصدرا و همه فلاسفه کاملا درست است، ما نقدهایی بر کلام ایشان داریم و اصلا تعلیقات بر کتب ایشان برای بیان همین مطلب است، ولی این که اصل را برای برخی مسائل کنار بزنیم خیلی از دور از انصاف است به همین جهت مخالفان فلسفه باید تجدید نظر جدی داشته باشند.

حجت الاسلام والمسلمین معلمی با اشاره به راهکارهای گسترش فلسفه و علوم عقلی در حوزه یادآور شد: شورای عالی خیلی زحمت کشیده ولی هنوز فلسفه جایگاه مورد انتظار امام راحل و رهبر معظم انقلاب را پیدا نکرده است، هرچند مطمئن هستیم که عمدی در کار نیست ولی باید اول در ذهن اساتید و مدیران حوزه دغدغه امام و رهبری جا بیفتد و بدانند با برخی راهکارهای رایج حوزه نمی توان به نتیجه رسید.

وی در پایان خاطرنشان ساخت: این که بگوییم برای فلسفه حضور در کلاس شرط نیست حرفی اشتباه است، این کتب نیز باید خوانده شود و ما معتقدیم بیش از رسائل و مکاسب باید به بدایه و نهایه توجه شود، چراکه اصل دین و خدا و پیامبر امروز زیر سؤال رفته و رسائل و مکاسب بعد از اثبات اصل دین است و در رتبه متأخر قرار دارد از این رو جا دارد که اهتمام بیشتری نسبت به آن صورت بگیرد./1330/ت۳۰۲/ج